مد سنتی به نوع تولید پوشاک و لباس هایی گفته می‌شود که بر اساس فرهنگ، تاریخ و هویت یک قوم یا کشور شکل گرفته‌اند. مثلاً لباس‌های سنتی ایران، هند، ژاپن و غیره به عنوان نمادهای ملی و بخشی از هویت فرهنگی شناخته می‌شوند. اما آیا مد سنتی فقط یک میراث تاریخی است که باید در موزه‌ها نگهداری شود؟ یا مد سنتی می‌تواند با زمان تطبیق پیدا کند و در زندگی روزمره ما جایگاه داشته باشد؟
در این مقاله قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم و نشان دهیم که مد سنتی نه تنها یک بخش از هویت ملی و فرهنگی ما است، بلکه یک منبع الهام بخش برای خلاقیت و نوآوری در صنعت مد نیز محسوب می‌شود. همچنین به برخی از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن در عصر حاضر اشاره خواهیم کرد و راهکارهایی برای حفظ و ترویج آن ارائه خواهیم داد.
تعریف و تاریخچه مد سنتی
مد سنتی را می‌توان به عنوان گسترش و تحول لباس پوشیدن در طول تاریخ در جوامع مختلف تعریف کرد. هر قوم یا کشور با توجه به شرایط جغرافیایی، اقلیم، منابع، باورها، آداب و رسوم خود، الگوهای خاص و منحصر به فرد خود را در طراحی و دوخت لباس‌های خود به کار برده‌اند. بسیاری از لباس‌های سنتی نشان دهندهٔ جایگاه اجتماعی، قبایل، دین، جنس، سن و ایونت های خاص (مثل عروسی، عزاداری، جشن) فرد هستند. بعضی از لباس‌های سنتی نظیر لباس عروس هند، کورس (کورس) فرانسوي، كيمونو (きもの) ژاپني، كيلت (kilt) اسكاتلندي و … به شكل كاملاً هنری و با جزئيات زيادي طراحی و دوخته شده‌اند كه نشان دهندهٔ استادی و تخصص صنعتگران آن دوران هستند.
اثرات مثبت بر صنعت مد
صنعت مد یکی از پویاترین و سریع‌ترین صنایع در جهان است که هر روز شاهد تولید و عرضهٔ محصولات جدید و متنوع از آن هستیم. اما این صنعت نیز بدون الهام‌گیری از منابع مختلف نمی‌تواند رشد و گسترش پیدا کند. یکی از منابع مهم الهام‌گیری برای طراحان مد، مد سنتی است. این سنت ها با داشتن رنگ‌ها، بافت‌ها، الگوها، فرم‌ها و جزئیات زیبا و منحصر به فرد، می‌تواند به طراحان مد کمک کند تا ایده‌های جدید و خلاقانه برای طرح‌های خود پیدا کنند. بسیاری از طراحان مشهور مد دنیا نظیر کوکو شنل (Coco Chanel)، کریستین دیور (Christian Dior)، یوجی یاماموتو (Yohji Yamamoto)، والنتینو (Valentino) و … در آثار خود از الهام‌گیری از مد سنتی استفاده کرده‌اند. برای مثال، کوکو شنل در سال ۱۹۲۲ با سفر به شرق دور و دیدن لباس‌های سنتی ژاپن، چین و هند، الهام گرفت و لباس‌هایی با الگوهای شرقی طراحی کرد. حتی کریستین دیور نیز در سال ۱۹۵۵ با بازدید از ترکیه، لباس‌هایی با تأثیر و الهام گیری از لباس سنتی ترکی به نام قفطان (kaftan) خلق کرد.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی مد سنتی
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و رشد ارتباطات جهانی، مرزهای فرهنگی بین کشورها و قوم‌ها کم‌کم محو شده و یک فرهنگ جهانی در حال شکل‌گیری است. این امر مزایای خود را دارد، اما در عین حال ممکن است منجر به فروپاشی و فراموشی بسیاری از فرهنگ‌های محلی و منحصر به فرد شود. مد سنتی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بسیاری از جوانان در کشورهای مختلف تمایل دارند لباس‌های مد روز و جذاب بپوشند و لباس‌های سنتی را فقط برای مناسبت‌های خاص یا به عنوان لباس تئاتر یا توریستی ببینند. بعضی از لباس‌های سنتی نظير لباس عروس هندی، كورس (corset) فرانسوی، كيلت (kilt) اسكاتلندی و … به شكل كاملاً هنری و با جزئيات زيادی طراحی و دوخته مي‌شوند، اما به دليل ناراحتی و نامناسب بودن برای استفاده روزمره، كمتر كسی از آن‌ها استفاده می كند.
ضرورت احیای مد سنتی
این وضعیت می‌تواند چالشی بزرگ برای حفظ و احیای مد سنتی باشد. اما در عین حال، فرصت‌هایی نیز وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای نشر و ترویج سنت های ایران بهره برد. یکی از این فرصت‌ها، استفاده از رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین است. با این که این رسانه‌ها ممکن است منجر به گسترش فرهنگ جهانی شوند، اما همچنین می‌توانند فضایی برای نمایش و اشتراک‌گذاری فرهنگ‌های محلی و منحصر به فرد فراهم کنند. بسیاری از طراحان مد، هنرمندان، فعالان فرهنگی و علاقه‌مندان به مد سنتی، از رسانه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام (Instagram)، توئیتر (Twitter)، یوتیوب (YouTube) و … برای نشان دادن آثار خود، آموزش دادن روش‌های تولید لباس سنتی، تبادل نظر و تجربه با دیگران و جذب حامیان و همکاران استفاده می‌کنند. این رسانه‌ها می‌توانند باعث شوند که مد سنتی به چشم بسیاری از افراد دیده شود و علاقه‌مندان بیشتری به آن پیدا کنند.
نتیجه‌گیری
صنعت مد یک صنعت پویا و تغییرپذیر است که همواره به دنبال الهام‌گیری از منابع مختلف است. سنت ها یکی از منابع قدرتمند الهام‌گیری برای طراحان مد است که با داشتن پیشینه پربار فرهنگی و هنری که کشور ایران دارد، می‌تواند به خلق آثار جدید و خلاقانه کمک کند. اما مد سنتی نیز با چالش‌های خود روبرو است. با پیدایش فرهنگ جهانی، خطر فروپاشی و فراموش شدن مد سنتی وجود دارد. باید راه‌حل‌های مناسب برای حفظ و ترویج سنت های لباس پوشیدن در ایران پیدا کرد. اصولا رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در انتقال دانش و تجربه تولید پوشاک سنتی یا لباس هایی با الهام گیری از آن به نسل‌های جوان و علاقه‌مند داشته باشند. همچنین، می‌توانند فضایی برای ابراز خلاقیت و نوآوری در استفاده از مد سنتی فراهم کنند.
استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای ترویج سنت ها
– وبلاگ‌ها: وبلاگ‌ها مکان مناسبی برای نوشتن درباره تاریخچه، منشأ، معنا و ارزش مد سنتی هستند. وبلاگ‌نویسان می‌توانند با استفاده از تصاویر، ویدئوها، لینک‌ها و منابع معتبر، مطالب جذاب و آموزنده در این زمینه ارائه دهند. وبلاگ‌ها همچنین می‌توانند فضایی برای بحث و تبادل نظر با خوانندگان فراهم کنند.
– پادکست‌ها: پادکست‌ها رسانه صوتی هستند که می‌توانند به شکل گفتگو، مصاحبه، داستان یا سخنرانی، موضوعات مربوط به سنت ها را پوشش دهند. پادکست‌ها راحت‌تر از وبلاگ‌ها قابل دسترس هستند و مخاطبان را با صدای گرم و دلنشین خود جذب می‌کنند.
– شبکه‌های اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام، فیس‌بوک، توئیتر و تیک‌تاک، ابزار قدرتمندی برای نشان دادن زیبایی و تنوع مد سنتی هستند. کاربران می‌توانند با استفاده از هشتگ‌ها، استوری‌ها، لایو‌ها و ریلز، عکس و فیلم از لباس‌های سنتی خود را به اشتراک بگذارند و با دیگران در ارتباط باشند. شبکه‌های اجتماعی همچنین محل مناسبی برای پیدا کردن الگوها، الهام گرفتن از طرح‌ها و خرید و فروش لباس‌های سنتی هستند.
به طور خلاصه، مد سنتی یک صنعت پویا و تغییرپذیر است که با استفاده از رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین، می‌تواند جایگاه خود را در دوران حال حاضر حفظ و گسترش دهد. مد سنتی نه تنها بخشی از هویت ملی و فرهنگی ما است، بلکه بخشی از هنر و خلاقیت ما نیز هست. بنابراین، باید از آن مراقبت کرده و آن را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.
